Tasarım nedir, ne değildir?
Genelde tasar›m güzel görünen bir fleydir. Herhalde
bu yüzden ço¤u zaman stille kar›flt›r›l›r. Oysa tasar›m,
iletiflimin yap›s›n›, yani fikri kuvvetlendirir. Sadece
yüzeysel görünümle ilgilenmez. Büyük tasar›mc› Saul
Bass, buna “fikir ç›plakl›¤›” der -” kendi bafl›na öylece
duran mesajlar...”
Tabii ki iyi bir fikir, kötü uygulanabilir. Ama kötü bir
fikir tasar›mla kurtar›lamaz. Mesela, dünyaca ünlü bir
moda markas›, herkes üstüne otursun diye Kuran’dan
ayetleri jean’lerin arka cebine basmaya kalkarsa, bu
daha tasarlanmadan ve üretilmeden bile kötü bir fikirdir.
K›zg›n Müslümanlar›n 盤l›klar› da bunu
do¤rulayacakt›r. Baflka bir renk ve font kullanmakla
sonucun de¤iflmeyece¤iyse aç›kt›r.
Fikir, tasar›ma a¤›rl›¤›n› verir. ‹nsanlar› pozitif veya
negatif etkileme ya da hiç etkileyememe gücünü.
Tasarım objesi
Tasar›m bir bütündür, parçalar› yoktur. E¤er 2.500
dolarl›k Armani tak›m elbiseyi yanl›fl ayakkab›larla
giyerseniz, o ayakkab›larla hat›rlan›rs›n›z. Elbisenizle
de¤il. Tutars›zl›k flüphe yarat›r ve flüphe de insanlar›
ihtiyatl› olmaya iter. Tabii e¤er müflterinizin alternatifi
yoksa bu çok mühim birfley de¤il ama var. Bunu da
biliyorlar. E, öyleyse? Öyleyse; bir flirketin mükemmel
bir logoya sahip olmas›, e¤er bu iletiflim çabas›n› baflka
alanlara tafl›mayacaklarsa pek de yeterli de¤ildir.
‹letiflim her yerde ayn› olmal›d›r: Telefonlar›n nas›l
aç›laca¤›ndan kurumsal kimli¤e, branding’den
ambalaja, bas›l› malzemelere, reklama, internete hatta
multimedya ve internet iletiflimine kadar. Mesela Nike’›
baflar›l› yapan “swoosh” logosu de¤ildi.. Tam tersi,
dikkatle planlad›¤› iletiflim stratejisi sayesinde Nike,
logosunu ikonlaflt›rd›. “Swoosh” logo, sadece
ayakkab›lar›n üstüne tak›l› bir karton parças›nda
kalsayd›, bu kadar hat›rlan›r olmazd› herhalde.
Tasar›m brief’i
Tasar›m brief’i, proje bafllamadan önce müflteri
taraf›ndan tasar›mc›ya verilen yaz›l› bir aç›klamad›r.
Müflteriniz; amaçlar›n›, beklentilerini ortaya döküp
bir faaliyet alan› tan›mlar. Ayr›ca size, projeler
ilerledikçe de bu verdi¤i söze tekrar dönülüp
bak›labilece¤inin garantisini verir. Bu, herkesi
dürüstlü¤e davet eden, dürüst bir yoldur. E¤er brief
kafan›zda sorular yarat›rsa daha da iyi. Çünkü erken
soru, her zaman geç sorudan evlâd›r.
Brief ne ifle yarar? Brief’in amac›, yap›lacak iflle ilgili
herkesin ortak bir anlay›flla ifle bafllamas›n› sa¤lamakt›r.
Brief yön verir. Proje ilerledikçe konseptleri ve
uygulamalar› test edece¤iniz kerterizdir. Baz›
tasar›mc›lar brief yerine müflterilerine kendi yazd›klar›
sorular› verirler.
Öyle bile olsa, amaçlar› belirlerken ve hedef kitleyi
tan›mlarken esas sorumluluk müflteridedir.
Tasar›m brief’inin baflka bir faydas› da, müflterinize
bu ifle niye bafllad›¤› konusunda netlik kazand›rmas›d›r.
Çünkü niye yapt›¤›n›z› bilmezseniz kayda de¤er bir
fley yapma flans›n›z pek olmaz. Ayr›ca müflterinizin,
flirketini de arkas›na almas›na yarar. Bir brief, flirket
d›fl›ndakiler için ne kadar önemliyse içindekiler için
de o kadar önemlidir. Tasarlanan fleyden flirket içinde
birinci dereceden etkilenecek çal›flanlara brief’i
gösterdi¤inizde sadece faydal› yorumlar duymakla
kalmaz, tasar›m›n›z› sat›n almalar›n›n yolunu da
yapars›n›z.
Müflteri olarak flöyle bir düflünün; herhalde istedi¤iniz
son fley projenizin, tasar›mc›n›z›n yetenek testine
dönüfltü¤ünü görmektir. Oysa sizin sorumlulu¤unuz
tasar›m flirketinin elinden gelenin en iyisini üretmesini
sa¤lamak. Onlarla bu yüzden çal›fl›yorsunuz. Brief’i
de bu yüzden verdiniz zaten.
yisinden bir tane brief naz›l yaz›l›r?
Brief bir taslak
çizim de¤ildir. Tasar›mc›ya ifli nas›l yapmas› gerekti¤ini
söylememelidir. Tasar›m›n neler içermesi gerekti¤i
konusunda müflterinin bekletilerini aç›klayan bir rehber
olmal›d›r. Briefler projeden projeye farkl›l›k gösterse
de hepsi için geçerli ortak noktalar vard›r. ‹flte baz›lar›...
Öncelikleriyle birlikte amaçlar›n aç›kça belirtildi¤i bir
cümle yaz›n.
Bu amaçlar›n flirketin genel konumland›rmas› ile
alakas›n› belirtin.
Baflar› hedefinizi nas›l ölçece¤inizi belirleyin.
Hedef kitlenizi tan›mlay›n.
Bütçe ve zamanlaman›z› belirleyin.
‹ç onay mekanizman›z› aç›klay›n.
Özetlemek gerekirse brief; kat›lan herkesin memnun
oldu¤u, baflar›l› bir tasar›m›n yolunu yapar.
Tasar›m para ister
Bir müflteri olarak neyin kaça maloldu¤unu bilirseniz,
projenizi daha verimli yönlendirebilirsiniz. Mesela
tasar›m flirketiniz, projeniz için d›flar›ya (yazar,
foto¤rafç› veya illüstratöre) ifl yapt›r›yorsa bunu size
fatura ederken ödedi¤i para üzerine komisyon ekler.
Komisyondan kurtulmak için, tasar›m flirketini aradan
ç›kart›p direkt bu insanlarla çal›flmay› seçebilirsiniz
ama bunu en bafl›ndan konuflmal›s›n›z. Ayn› komisyon
sistemi bask› için de geçerlidir.
Foto¤rafç›lara, illüstratörlere ve yazarlara, bafllayan
bir iflin iptali halinde bile bir miktar para ödenir. Çünkü
bu insanlar sizin iflinizi kabul ettiklerinde baflka ifl
tekliflerini geri çevirirler. Foto¤raf çekimlerinde, çekim
iptal edilse bile tam ödeme yapman›z istenebilir. Ayr›ca,
aksine birfley konuflulmad›kça çekilen foto¤raflar›n
bir kerelik kullan›m hakk›n› sat›n al›rs›n›z. Foto¤raf›n
kendisini de¤il. Uzun süreli kullan›m haklar› için ayr›ca
konuflmal› ve para ödemelisiniz.
Bütçelendirme ve proje idaresi
Brief oluflturmak zor olsa da, bütçelendirme ve proje
idaresi kolay ifllerdir. Bir projeyi bütçelendirme ve
idare için sadece iki fleye gerek vard›r: Müflteri ve
tasar›mc›. Her zaman için en baflar›l› çal›flmalar, bütün
bilginin masaya serildi¤i ve beklentinin aç›k oldu¤u
iflbirlikleridir.
Tasar›m para ister. Çok baflar›l› ve yetenekli bir
tasar›mc›n›n da dedi¤i gibi, tasar›m ekibine söylense
de söylenmese de, “Her zaman bir bütçe vard›r.”
Müflteriler genelde ne kadar para harcayabileceklerini
söylemekten korkarlar. Çünkü tasar›mc›n›n o bütçeye
göre ifl üretece¤ini, -mümkün olsa bile- ucuz çözüme
gitmeyece¤ini düflünürler. Ama e¤er jip almay›
düflünürken paran›z ancak 4 tekerlek, 4 vites ve bir
radyoya yetiyorsa gidip de Range Rover’lara bakman›n
da bir anlam› yok tabii!
100.000 dolarl›k bir bütçeniz varsa ve bunun içinden
15.000 dolar› baflka bir fleye ay›rmak istiyorsan›z,
tasar›m ekibine bu bilgiyi vermekte fayda vard›r. Çünkü
böylece 110.000 dolar bütçeli çok güzel ama
ödeyemeyece¤iniz bir iflle karfl›laflmazs›n›z. Bütçe
aflamas›nda a¤›r top, güvendir.
Karfl›l›kl› güven duymadan beraber çal›flma imkan›
yoktur.
Kim lider? Kim takip eder?
Liderlik konusunda yaz›lm›fl cilt cilt kitap oldu¤u için
burada liderlik dersi vermek niyetinde de¤iliz. Ayn›
kurallar burada da geçerli. Bir tasar›m projesinde,
liderin sonuçlar üzerinde kesin yönlendirmeler yapmas›
gerekir. Bir müflteri olarak, ihtiyaç duyuldu¤unda orada
bulunman›z ve derhal karar vermeniz gerekebilir.
Tasar›m›n amaçlar›n›z› nas›l destekledi¤ini anlaman›z
gerekir ki, siz de üstünüzdekilere satabilesiniz. Ayr›ca
gerekli da¤›t›m noktalar›n› tespit edip gerekli onaylar›
almaya da haz›rl›kl› olmal›s›n›z. Tam bu noktada flunu
söyleyelim ki, baz› tasar›mc›lar mükemmel sunum
yaparlar. Hatta esas›nda, büyük patronlara ifllerini
kendileri sunmaya bay›l›rlar. Ama ikna edici olabilseler
bile son onay› alan onlar olmamal›. Tak›m›n›z›n lideri
olarak bu sizin görevinizdir. ‹fli bitiren siz olmal›s›n›z.
E¤er amaçlar›n›z› iyi belirler, iflleyifli erken oturtabilir
ve tasar›m ekibinin sizden her ihtiyac› olana eriflmesini
sa¤layabilirseniz sonuçta ortaya ç›kan tasar›m kadar,
süreç s›ras›nda da keyif al›rs›n›z. En az›ndan bizim
üyelerimiz ve onlar›n müflterileri böyle düflünüyor.
